**ابن حسام خوسفی**

$$$****ابن حسام خوسفی****$$$
 

محمد فرزندحسام الدین حسن ، معروف به ابن حسام ، شاعر ، عارف ، فقیه و اندیشمند قرن هشتم ونهم هجری است.
تولد ابن حسام راسالهای ۷۸۲ و یا ۷۸۳ هجری ( ۷۶۰ شمسی ) دانسته اند.
زاد گاه ابن حسام ، شخرک خوسف است که از بخش های فعلی بیرجند و از قدیمی ترین آبادی های قهستان می باشد.
ابن حسام تحصیلات مقدماتی و تربیت خود را مدیون پدر داناو با فضیلتش می داند . او در خصوص سال تولدش در پایان قصیده ای چنین می گوید:
چو از هجرت دراین تاریخ معدود
چل و نه سال بر هشتصد بیفزود
زعمر من گذشته شصت و شش سال
جوانی برگذر ، پیری به دنبال

بیشتر تذکره نویسان ابن حسام را شاعری صاحب فضل و او را مردی وارسته و قانع که روزها از صبح تا شام به کار کشاورزی اشتغال داشته و ضمنأ اشعار خود را در همین مواقع یادداشت می کرده ، دانسته اند . ابن حسام از علو طبع و اتکال به خداوند غافل نبوده و کمبود های زندگی مادی را بر سرافرازی معنوی ترجیح داده است . اشعار زیرمؤید این موضوع می باشد :
همه سال و مه روی در گوشه ای
قناعت نموم به کم توشهای
به یکقرص جو تا شب از بامگاه
قناعت کنم همچو خورشید وماه
شکمچون به یک نان توان کرد سیر
مکش منت سفرة اردشیر
بساز ای جوانمرد با آب جوی
ز جلابطائی برو دست شوی
ترا چون متاع سخن داده اند
مجوی آنچه بهر تو ننهاده اند

این شاعرگرانقدر اگر چه تقریبأ در سراسر عمر به تنگدستی گذرانده ، لیکن پیوسته از روحیه استغناء برخوردار بوده ، اشعار زیر مؤید کف نفس او می باشد :
آفرین باد برکف د ستم
که از او می رسد مرا ادرار
دست من آبله زکد یمین
گر تنآسان شوم ، شود د شوار
با چنین تنگد ستی ابن حسام
سرهمت بر اوج چرخ برآور
گرز کالای خانه پرسندم
لیس فی الدار غیره دیار

ابن حسام بر اثراعتقاد راسخی که به ولایت اهل بیت (ع) و دوستی پیامبر (ص) داشته، پیوسته به مدح و منقبت آنان پرداخته و به راستی قدرت شاعری خود رادر این موارد بخوبی نشان داده است .
ابن حسام در انواع شعر هنرنمائی و طبع آزمائی کرده است . وی با خلق مضامین وکلمات خوش آهنگ و نشاندن آنها در جای مناسب به توصیف آسمان و صور کواکب و صحنه هایطلوع و غروب آفتاب و مناظر طبیعت به وجه اعجاب انگیزی پرداخته است .
از ابن حسام سه اثرارزشمندبه نام ،دیوان شعر ، خاوران نامه ، نثراللا لی،باقی مانده است . دیوان شعر ابن حسام در سال ۱۳۶۶ به کوشش در خور تقد یرآقایان احمد احمدی بیرجندی و محمد تقی سالک و با هزینة اداره کل حج اوقاف و امورخیریه استا ن خراسان چاپ و منتشر گردید است . این دیوان شا مل ۱۰۸۴۴ بیت شعر و درمدح خاندان حضرت محمد (ص) می باشد .
خاوران نامه که به سبک شاهنامه سروده شده شامل ۲۲۵۰۰ بیت شعر است که در وصف دلاوریها ی حضرت علی و یاران آن حضرت به رشتة نظم درآمده است.
این منظومه متأسفانه تاکنون چاپ نشده است . چند نسخة خطی از این کتاب در موزه های بریتانیا و کتابخانه آستان قدس رضوی یافت می شود . خاوران نامه بر اساس گفته شاعر در سال ۸۳۰ ( ۸۰۵ شمسی ) به زیور نظم در آمده است:
بدین نامه آراستم خامه را
به پایان رساندم این نامه را
به پای آمد این نامة نامدار
برنامداران زمین یادگار
چو بر سال هشتصد بیفزود سی
شد این نامه تازیان پارسی
مرا این نامه را خاوران نامه نام
نهادم بدانگه که کردم تمام

نثر اللا لی منظومه ای است در قالب مثنوی در ترجمان کلمات قصارمولی علی (ع) که به گفته آقایان احمد احمدی بیرجندی و محمد تقی سالک به مجموعة این ابیات تاکنون دسترسی حاصل نگردیده است . برخی از نویسندگان عمر ابن عمران حسام را ۹۲ سال ذکر کرده اند در این صورت سال وفات او را باید ۸۷۵ هجری قمری دانست.در کتاب بهارستان وفات ابن حسام ۸۷۳ (۸۴۷ شمسی ) ذکر شده است . مقبرة ابن حسام در زادگاهش ، خوسف وبر روی تپه ای سنگی که مشرف به مزارع و باغستان ها و مرسوم به پایتخت است واقع میباشد که محل زیارت علاقه مندان به این زاهد با فضیلت است.